Stwardnienie rozsiane to najczęściej występująca autoimmunologiczna choroba ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Jej istotą jest wieloogniskowe uszkodzenie OUN objawiające się postępującą niepełnosprawnością ruchową i intelektualną. Układ immunologiczny chorego nie może odróżnić własnych komórek od obcych i zwalcza je. U chorych z SM celem takiego ataku z pomocą limfocytów T i B oraz makrofagów stają się komórki osłonki mielinowej otaczającej aksony neuronów.

Zdiagnozowanie stwardnienia rozsianego to trudny proces. Nie ma żadnego testu diagnostycznego, który by w sposób swoisty potwierdzał diagnozę. Na początku trzeba wykluczyć inne choroby neurologiczne, których objawy są bardzo podobne do stwardnienia rozsianego, potem dopiero na podstawie badań obrazowych, jak i objawów klinicznych lekarz określa na jaką postać SM choruje pacjent.

SM nie jest chorobą jednolitą. Każdy pacjent z SM jest inny, i inne też mogą być objawy, które będą towarzyszyły jego chorobie, jak również intensywność objawów i szybkość postępu choroby. Przebieg SM nie jest do przewidzenia.

Wyróżniamy trzy główne postaci stwardnienia rozsianego, które mają różny charakter, objawy, przebieg i dedykowane sa im różne terapie. Sa to postacie: rzutowo-remisyjna (RRMS), pierwotnie postępująca (PPMS) i wtórnie postępująca (SPMS).

Postać Rzutowo Remisyjna (RRMS)

Jest to najczęściej występująca postać stwardnienia rozsianego. Dotyka ok. 85 procent pacjentów w początkowym okresie choroby, głownie osoby w wieku 20 – 30 lat, dwukrotnie częściej kobiety niż mężczyzn.

Cechą charakterystyczną tej postaci jest naprzemienne pojawianie się nowych objawów neurologicznych z towarzyszącym aktywnym miejscowym procesem zapalnym w OUN i okresów remisji. Oznacza to, że fazy pogorszenia stanu zdrowia, czyli tzw. rzuty przeplatają się z fazami bezobjawowymi.

Po rzucie, który trwa od kilku dni do nawet kilku tygodni, objawy ustępują i nie pozostawiają lub pozostawiają niewielkie trwałe uszkodzenia nazywane plakami demielinizacyjnymi.

Każdy kolejny rzut może być inny, a do wcześniejszych objawów w miarę postępu choroby mogą dojść nowe. Niektóre objawy mogą pojawiać się i znikać lub pojawiać się tylko raz. Występujące objawy zależą od obszaru mózgu lub rdzenia kręgowego, który został uszkodzony, ale mogą też obejmować ból oczu i problemy ze wzrokiem, drętwienie i mrowienie, wrażliwość na ciepło, zawroty głowy, problemy z jelitami lub pęcherzem, trudności w poruszaniu się, sztywność mięśni, zmęczenie, problemy z równowagą, trudności w jasnym myśleniu, a nawet depresję.[1]

Ta faza dzięki obecnym metodom leczenia może trwać nawet przez kilkanaście lat lub dłużej. Im wcześniej w tej postaci choroby wprowadzone zostanie skuteczne leczenie tym większa szansa na zatrzymanie procesów neurodegeneracyjnych.

Po pewnym czasie postać rzutowo remisyjna (RRMS) przechodzi w postać wtórnie postępującą (SPMS) ze stałą progresją niepełnosprawności.

Postać wtórnie postępująca (SPMS)

Postać wtórnie postępująca stwardnienia rozsianego (SPMS) jest następstwem postaci rzutowo-remisyjnej (RRMS). W przypadku SPMS objawy nie ustępują całkowicie w okresach remisji, a jedynie stabilizują się. Rzuty lub aktywne zmiany widoczne w obrazach rezonansu magnetycznego pojawiają się z mniejszą częstotliwością jednak postęp niepełnosprawności ruchowej połączony z wystąpieniem zaburzeń funkcji poznawczych ma charakter stały. Nie ma wyraźnej granicy, której przekroczenie wskazywałoby, że mamy do czynienia z postacią wtórnie postępującą. Wszystko dlatego, że jest to proces płynny, a przejście ma charakter zwykle stopniowy.

Zwiększone nasilenie następujących objawów może wskazywać na przejście do wtórnie postępującej postaci stwardnienia rozsianego (SPMS):

• ogólne chroniczne zmęczenie
• osłabienie lub sztywność nóg
• mrowienie lub drętwienie
• kłopoty z koordynacją
• kłopoty z myśleniem lub zapamiętywaniem wydarzeń
• depresja
• problemy z pęcherzem lub jelitami
• zaburzenie erekcji

Postać pierwotnie postępująca (PPMS)

Najrzadszą z postaci SM jest postać pierwotnie postępująca (PPMS). Występuje ona u ok. 10 proc. chorych z SM zazwyczaj w wieku 40 – 50 lat. Charakteryzuje się systematycznym narastaniem niesprawności już od początku choroby, najczęściej bez nakładających się rzutów.

W przypadku PPMS zmiany chorobowe częściej umiejscowione są w rdzeniu kręgowym. Podczas gdy objawy RRMS zwykle obejmują zmęczenie, problemy ze wzrokiem i osłabienie mięśni, PPMS częściej wiąże się z trudnościami w sferze motorycznej. W przeciwieństwie do postaci RRSM, postać PPMS nie ma wyraźnych rzutów ani okresów remisji.

[1] Strona www ‘Medical News Today’ Signs and symptoms of MS in women  https://www.medicalnewstoday.com/articles/324944.php